Het verhaal van de Si Murgh hoorde ik uit de mond van de Nederlands-Iraanse kunstenaar Nosrat Mansouri Gilani. Drie jaar geleden – februari 2018- organiseerden wij een tentoonstelling van zijn werk bij ons in de Tuindorpkerk. Een expositie met bijzondere kunstige installaties waarop veel kleurige vogels te zien waren.

Daaromheen organiseerden wij een vesper. In die vesper vertelde hij Het verhaal van de Dertig Vogels, gebaseerd op het gedicht De samenspraak van de vogels van de Perzische dichter Farid al-Din Attar (1119-1233). Het verhaal gaat als volgt:

Alle vogels komen bij elkaar om op zoek te gaan naar een leider, een koning. Dat zoeken levert aanvankelijk niets op. Het is de hop die de andere vogels aan het verstand brengt, dat zij wel degelijk een leider hebben, die hen zeer nabij is ook al zijn zij ver weg van hem. Het gaat om de Si Murgh, die van zijn bestaan laat weten door af en toe een veer neer te laten dwarrelen. De vogels zijn opgewonden en willen hun vorst gaan bezoeken. De hop maakt hen duidelijk dat de weg lang en gevaarlijk is, en er haken steeds meer vogels af. De eend wil niet uit het water komen, de valk wil bij zijn menselijke meester blijven, de kwikstaart voelt zich te zwak en de pauw wil zijn verlangen naar een aards paradijs niet opgeven.
De hop vindt uiteindelijk toch een grote groep vogels bereid de tocht te ondernemen. Hun reis voert door zeven valleien met allemaal verleidingen, uitdagingen en risico’s. Achtereenvolgens de vallei van het zoeken, van de liefde, van het mystieke inzicht, van de onthechting, van de eenwording, van de verbijstering en van de ontbering & en de algehele vernietiging. Sommige vogels keren terug of raken verdwaald, andere vogels sterven. De hop moet de resterende vogels steeds blijven overtuigen en aanmoedigen. Hongerig, kaal en verzwakt komen uiteindelijk dertig vogels aan bij de berg waar de Si Murgh zijn paleis heeft. Ze worden binnengelaten maar treffen niemand aan. Ze vliegen verdwaasd door zalen en galerijen. Zij vinden uiteindelijk een binnentuin met een groot meer. Er is nog steeds niemand te zien. Als ze over het water vliegen en de waterspiegel hen weerspiegelt, doemt uit die gestalte van dertig vogels één gestalte op, de Si Murgh. Uit de eenheid die zij vormen, licht deze gestalte op. Zij zijn de Si Murgh, niet in hun afzonderlijke weerkaatsing, maar in het grote geheel waarvan zij deel uitmaken.

Dit verhaal, doorverteld van generatie op generatie, behoort tot de zogenaamde Soefi poëzie, voortkomend uit de mystieke stroming in de traditie van de islam. Een traditie waartoe naast Attar ook grote Perzische dichters als Rumi, Omar Khayam en Hafiz behoren. Dit specifieke verhaal heeft veel kunstenaars, denkers en religieuze mensen geïnspireerd, zowel in de islamitische, de joodse, de christelijke als de humanistische traditie. Waarom? Ik vermoed omdat dit verhaal gaat over het verlangen naar hoop en naar bezieling en verbondenheid tussen mensen.

Bas van den Berg
muzisch theoloog, verhalenverteller en dichter